سوره شوریشوری؛ سوره (حم عسق): چهل و دومین سوره قرآن کریم می‌باشد. از آن به مناسبت در باب صلات سخن گفته‌اند. ۱ - معرفیسوره شوری، سوره چهل و دوم قرآن بوده که در جزء بیست وپنجم قرآن واقع شده و از سوره‌های مکی می‌باشد. ۲ - آیه شوراآیه ۳۸ این سوره، (والذین استجابوا لر بهم واقاموا الصلاة وامر هم شور ی بینهم ومما ر زقناهم ینفقون) (و کسانی که دعوت پروردگارشان را اجابت کرده و نماز را برپا می‌دارند و کارهایشان به صورت مشورت در میان آنهاست و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند،) اصل اجتماعی شورا در امور اجرایی، از صفات مؤمنانی بیان شده است که اهل تقوا، نماز، انفاق و همیاری هنگام ستمدیدگی هستند. به همین مناسبت نام «شوری» برای سوره برگزیده شده است. «حم عسق» که در آغاز سوره آمده، نام دیگر آن است. ۳ - محور اصلیمحور اصلی این سوره،وحی و محتوای پیام‌های آن است. برخی از نشانه‌های خدا و نیز نتایج اعمال و راه مستقیم الهی در این سوره بیان شده و مسلمانان را به مشورت در امور فردی و اجتماعی دعوت کرده است؛ این سوره پیرامون مساله وحی سخن می‌گوید که خود نوعی تکلم از ناحیه خدای سبحان با انبیاء و رسل او است. هم چنان که در آغاز می‌فرماید کذلک یوحی الیک و الی الذین من قبلک الله... و در آخر هم می‌فرماید و ما کان لبشر ان یکلمه الله الا وحیا-تا آخر سوره. و نیز در بین سوره هم چند نوبت سخن از وحی می‌آورد، یک جا می‌فرماید: و کذلک اوحینا الیک قرآنا عربیا..جایی دیگر می‌فرماید: شرع لکم من الدین ما وصی به نوحا.. و نیز می‌فرماید: الله الذی انزل الکتاب بالحق و المیزان.. و همچنین چند نوبت در سوره سخن از رزق به میان آورده چون وحی خود رزقی است برای انبیاء. بنا بر این مساله وحی موضوعی است که در این سوره محور کلام قرار گرفته. و اما مطالب دیگر از قبیل آیات توحید و صفات مؤمنین و کفار، و سرانجامی که هر یک از این دو فریق دارند، و بازگشتشان به خدای سبحان در روز قیامت، از باب الکلام یجر الکلام (حرف، حرف می‌آورد) می‌باشد، و منظور اولی سوره نیست. ۴ - ویژگی ها۱. این سوره در مکه نازل شده- مگر چند آیه آن که استثناء شده است، و آن آیه و الذین استجابوا لربهمتا آخر سه آیه، و یکی هم آیه قل لا اسئلکم علیه اجرا الا المودة فی القربیتا آخر چهار آیه است. ۲. این سوره ۵۳ آیه به عدد کوفی، ۵۰ آیه به عدد دیگر مکتب‌های تفسیری، ۵۶ آیه طبق قول فراء، ۸۶۰ یا ۸۶۶ کلمه و ۳۵۲۱ یا ۳۵۸۸ حرف دارد. ۳. در ترتیب نزول، شصت و دومین، و در قرآن کریم چهل و دومین سوره است ۴. پس از سوره فصلت و پیش از سوره زخرف در مکه نازل شد؛ به جز آیات ۲۳، ۲۴، ۲۵ و ۲۷ که مدنی و مشتمل بر آیه مؤدت است. ۵. از سور مثانی و کمی بیشتر از یک حزب است. ۶. بیست و سومین سوره از سوره‌های مقطعات است و با حروف مقطعه «حم عسق» آغاز شده و سومین سوره از سور حوامیم یا میمات است. ۷. گفته‌اند هشت آیه منسوخ دارد. ۵ - مطالب مهم۱. نزول قرآن و آثار هدایتی آن. ۲. مودت ذی القربی به عنوان پاداش نبوت. ۳. ادله توحید و صفات الهی. ۴. وحدت ادیان آسمانی و یگانگی اصول آیینی تمام پیامبران علیه‌السّلام . ۵. معاد، تقسیم انسان‌ها به دو گروه بهشتی و جهنمی و سرنوشت آنان در رستاخیز. ۶. صفات مؤمنان و مباحث اخلاقی؛ مانند: استقامت، عفو و توبه. [۱۷]
رامیار، محمود، ۱۳۰۱ - ۱۳۶۳، تاریخ قرآن، ص۵۸۶.
[۱۸]
هاشم زاده هریسی، هاشم، ۱۳۱۷ -، شناخت سوره‌های قرآن، ص۳۴۴.
۶ - فضیلت تلاوت سوره شوریسوره شوری از حوامیم و خواندن آن در نمازهای نافله، بویژه نماز شب مستحب است. در روایتی از امام صادق علیه السّلام آمده است: «هرکس سوره حم عسق را بخواند، خداوند در روز قیامت او را بر می‌انگیزد، در حالی که صورتش همچون برف (سفید) یا خورشید (نورانی) است و چون در پیشگاه حق تعالی می‌ایستد، خداوند خطاب به او می‌فرماید: بنده من بر تلاوت این سوره مداومت کردی تا اینکه می‌فرماید: او را به بهشت ببرید». [۱۹]
کشف الغطاء ج۳، ص۴۷۸.
۷ - پانویس۸ - منبعفرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۷۳۵-۷۳۶. فرهنگ نامه فارسی علوم قرآن، برگرفته از مقاله «سوره شوری(علوم قرآنی)». |